Ruim 35 jaar geleden heeft Bert Hellinger de basis gelegd voor de methode systemisch werken die bij het grote publiek bekend is onder de namen familieopstellingen of organisatieopstellingen. Uitgangspunt van deze manier van werken is dat ieder mens deel uitmaakt van diverse systemen (familie, gezin, school, werk, bedrijf, etc.).

Hellinger bouwde voort op en combineerde inzichten van een aantal leermeesters/voorgangers:

• Virginia Satir (gezinstherapie en familiereconstructies)
• Ivan Boszormenyi-Nagy (contextuele therapie)
• Jakob Moreno (psychodrama)
• Milton Erickson (hypnotherapie)
• Steve de Shazer en Insoo Kim Berg (oplossingsgerichte therapie)

Pioniers in Nederland waren Otteline Lamet, Lies Geertsen, Wibe Veenbaas en Jan Jacob Stam.

Systeem, regels, wetmatigheden

Onderzoek heeft aangetoond dat in ieder systeem een aantal regels en wetmatigheden gelden, die er voor zorgen dat zo’n systeem goed functioneert. Als aan één  of meer van die wetmatigheden niet voldaan wordt, komen er krachten op gang die proberen evenwicht terug te brengen in het systeem.

Waarom raken systemen uit balans?

Systemen raken uit balans door ernstige gebeurtenissen. Dit kunnen recente gebeurtenissen zijn, maar de oorzaak van onbalans kan ook in het verre verleden liggen. Door deze onbalans  in een systeem, treden er bij een of meer leden van het systeem symptomen op. Soms is de oorzaak duidelijk aanwijsbaar, soms heeft de symptoomdrager geen idee waar het vandaan komt.

Door middel van een opstelling kun je onderzoeken wat de oorzaak is van je symptomen, plus inzicht krijgen wat je er aan kunt doen. Om een opstelling te kunnen doen is het nodig dat je een vraag  formuleert. Bijvoorbeeld:

• Ik wil onderzoeken hoe het komt, dat…
• Ik heb al lang last van…
• Ik wil meer duidelijkheid/inzicht over…

Snel en effectief instrument

Het bijzondere van het werken met opstellingen vanuit systemisch perspectief, is dat het een snel en effectief instrument is, dat je binnen ’90 minuten’ tot de kern laat komen. Aanvullend krijg je veel informatie over wat er nodig is en te doen staat met betrekking tot de ingebrachte vraag of probleemstelling.

De kracht van het beeld

Het voor je ogen zien ontvouwen van een opstelling geeft krachtige beelden en herinneringen, die vaak lang blijven hangen en doorwerken bij degene die een opstelling doet. Dus,  in plaats van er over te praten,  ervaar je zelf de krachten die werkzaam zijn.

Vraaginbrenger, representant & opsteller

Degene die een opstelling wil doen formuleert de vraag of omschrijft het thema. Door middel van uitvragen door de  opsteller wordt geïnventariseerd welke personen en zaken er bij de ingebrachte situatie zijn betrokken. De inbrenger kiest vervolgens uit de aanwezige personen stand-ins (= representanten) voor deze betrokkenen en voor zichzelf en geeft ze een plaats in de ruimte; zo stelt hij zijn eigen situatie op, zoals hij dat zelf ziet en ervaart.

Wat er dan gebeurt is een bijzonder fenomeen: de representanten voelen zich vaak net zó en geven zaken precies zó weer als diegenen die ze vertegenwoordigen. Hun reacties komen sterk overeen met de reacties van de

werkelijke personen. De knelpunten worden nu zichtbaar en er ontstaat een patroon waarin de spanningsvelden tussen de leden zich openbaren.

Er worden in de opstelling enkele interventies gedaan en er wordt gezocht naar een oplossing die ontspanning brengt in het hele systeem zodat de energie weer gaat stromen. Door deze opstelling neer te zetten en er op afstand naar te kijken met helicopterview krijgt een vraaginbrenger een diep inzicht  in wat er speelt, in ieder geval veel meer inzicht dan wanneer deze persoon er middenin zit.